خورشید شیعه

احکام ۱۹ مرجع تقلید درباره راه ثابت شدن اول ماه

حضرت آیت الله العظمی سید علی سیستانی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷٠٠ ـ اول ماه به چهار چیز ثابت مى‏شود :
اول : آنکه خود انسان ماه را ببیند .
دوم : عدّه‏اى که از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا مى‏شود ، بگویند ماه را دیده‏ایم . و همچنین است هر چیزى که بواسطه آن یقین پیدا شود ، یا اطمینان از یک منشأ عقلائى پیدا شود .
سوم : دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند ، اول ماه ثابت نمى‏شود . و همچنین است اگر انسان یقین یا اطمینان به اشتباه آنها داشته باشد ، یا شهادت آنان مبتلا به معارض ـ یا در حکم معارض ـ باشد ، مثلاً اگر گروه زیادى از مردم شهر استهلال نمایند ولى بیش از دو نفر عادل کسى دیگر ادعاى رؤیت ماه را نکند ، یا آنکه گروهى استهلال کنند و دو نفر عادل از میان آنان ادعاى رؤیت کنند ، و دیگران رؤیت نکنند ، حال آنکه دو نفر عادل دیگر در میان آنها باشد که در دانستن جاى هلال ، و در تیز بینى مانند آن دو عادل اول باشند و آسمان صاف باشد و مانع احتمالى از دیدن آن دو نباشد ، در اینچنین موارد اول ماه به شهادت دو عادل ثابت نمى‏شود .
چهارم : سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى‏شود ، و سى روز از اول ماه رمضان بگذرد که بواسطه آن ، اول ماه شوال ثابت مى‏شود .

حضرت آیت الله میرزا جواد تبریزی (رحمت الله علیه) :

مـسـالـه ۱۷۳۹
اول ماه به چند چیز ثابت مى شود: اول – آنکه خود انسان ماه را ببیند.
دوم – عـده اى کـه از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا مى شود, بگویند ماه را دیده ایم .
و همچنین است هر چیزى که بواسطه آن یقین یا اطمینان پیدا شود.
سـوم – دو مـرد عـادل بـگـویند که در شب ماه را دیده ایم , ولى اگرصفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند, اول ماه ثابت نمى شود.
چهارم – سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى شود, و سى روز از اول رمضان بگذرد که بواسطه آن , اول ماه شوال ثابت مى شود.

حضرت آیت الله شیخ حسین وحید خراسانی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷۳۸ ـ اوّل ماه به چند چیز ثابت مى شود:
(اوّل) آن که خود انسان ماه را ببیند.
(دوم) عدّه اى که از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا مى شود بگویند ماه را دیده ایم ، و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین یا اطمینان پیدا شود.
(سوم) دو مرد عادل بگویند که در یک شب ماه را دیده ایم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند ، اوّل ماه ثابت نمى شود ، و همچنین اگر قابل تصدیق نباشند ، مثل این که آسمان صاف باشد و عدّه استهلال کنندگان زیاد باشند و غیر از این دو دیگران هر چه دقت کنند نبینند.
(چهارم) سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن اوّل ماه رمضان ثابت مى شود ، و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد که به واسطه آن اوّل ماه شوّال ثابت مى شود.

حضرت آیت الله سید موسی شبیری زنجانی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷۳۹- اول ماه به چهار چیز ثابت مى‌شود:
اول: آن که خود انسان ماه را ببیند یا از جهتى براى انسان یقین حاصل شود.
دوم: آن که از جهتى براى انسان یا نوع مردم اطمینان حاصل شود؛ مثلًا عده‌اى بگویند ماه را دیده‌ایم، ولى اگر براى شخص انسان برخلاف متعارف اطمینان حاصل شود، به گونه‌اى که براى نوع مردم در آن شرایط، اطمینان حاصل نمى‌شود، نمى‌تواند به اطمینان خود اعتماد کند.
سوم: دو مرد عادل بگویند که در شب، ماه را دیده‌ایم، و به جهتى، اطمینان نوعى به اشتباه آنها نباشد؛ بنابراین اگر هوا صاف باشد و جماعت زیادى استهلال کرده باشند ولى تنها دو نفر گواهى به رؤیت هلال دهند اعتبارى به شهادت آنها نیست.
چهارم: سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه رمضان ثابت مى‌شود، و سى روز از اول ماه رمضان بگذرد که به واسطه آن اول ماه شوال ثابت مى‌شود.

حضرت آیت الله یوسف صانعی (حفظه الله) :

(مسئله ۱۷۰۷ ) اول ماه به یکى از چهار چیز ثابت مى شود :
۱٫ خود انسان ماه را ببیند؛
۲٫ عده اى که از گفته آنان یقین پیدا مى شود، بگویند ماه را دیده ایم؛ همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین پیدا شود؛
۳٫ دو نفر مورد اطمینان بگویند که در شب، ماه را دیده ایم؛ ولى اگر صفت ماه را برخلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل اینکه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمى شود؛ امّا اگر در تشخیص بعضى از خصوصیّات اختلاف داشته باشند، مثل آنکه یکى بگوید ماه بلند بود و دیگرى بگوید نبود، به گفته آنان، اول ماه ثابت مى شود؛
۴٫ سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه رمضان ثابت مى شود و سى روز از اول رمضان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه شوّال ثابت مى شود.

حضرت آیت الله محمد تقی بهجت (رحمت الله علیه) :

اول ماه به پنج طریق ثابت مى شود :
اول : خود انسان ماه را ببیند.
دوم : عده اى که از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا مى شود، بگویند ماه را دیده ایم، و همچنین است هر چیز که به واسطه آن یقین پیدا شود؛ و ممکن است از این قبیل باشد، هنگامى که ماه جدید به صورت طوق دار مشاهده شود، یعنى علاوه بر نیم دایره هلال که کاملاً نورانى است ، نیمه دیگر آن که تاریک است همراه با هاله اى از نور کم دیده شود، که چنین حالتى مى تواند نشانه این باشد که روز گذشته روز اول ماه بوده و فردا روز دوم است . همچنین اگر به دلیل دیده نشدن ماه در شب سى ام ماه گذشته بنا بر استصحاب حکم شود که آن روز، روز سى ام است، اما در شب سیزدهم ماه آینده، ماه به صورت بدر کامل دیده شود، که همین علامت ، مى تواند نشانه این باشد که آن شب در واقع شب چهاردهم ماه است و ماه گذشته بیست و نه روز بوده است.
سوم : دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده ایم یا این که یکى بگوید ماه را دیدم، و دیگرى بگوید سى روز قبل، ماه شعبان را دیدم، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل این که بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمى شود.
چهارم : سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه رمضان ثابت مى شود و سى روز از اول رمضان بگذرد که به واسطه آن، اول ماه شوال ثابت مى شود.
پنجم : حاکم شرع حکم کند که اول ماه است بنا بر اظهر .

حضرت آیت الله محمد حسین مظاهری (حفظه الله) :

مسئله ۱۳۱۳- اوّل ماه به پنج چیز ثابت مى‏شود:
اوّل: خود انسان ماه را ببیند.
دوّم: عدّه‏اى که از گفته آنان اطمینان پیدا شود بگویند ماه را دیده‏ایم و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن اطمینان پیدا شود.
سوّم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل اینکه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اوّل ماه ثابت نمى‏شود، امّا اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آنکه یکى بگوید ماه بلند بود و دیگرى بگوید نبود، به گفته آنان اوّل ماه ثابت مى‏شود.
چهارم: سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن اوّل ماه رمضان ثابت مى‏شود و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد که به واسطه آن اوّل ماه شوال ثابت مى‏شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.

حضرت آیت الله سید محمد حسین شاهرودی (حفظه الله) :

اول ماه قمرى به چند امر ثابت مى شود  :
۱ـ آنکه خود انسان هلال ماه رمضان را ببیند .
۲ـ سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که این را « اکمال عده » مى نامند .
۳ـ دو مرد عادل بگویند که هلال را دیده ایم ولى اگر صفت هلال را برخلاف یکدیگر بگویند، اول ماه ثابت نمى شود .
۴ـ دیدن هلال نزد مردم شایع شود، و عده اى که از گفته آنان یقین پیدا مى شود ، بگویند ماه را دیده ایم ، و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین پیدا شود .
۵ـ حاکم شرع ، یعنى مجتهد عادل جامع الشرائط حکم کند که اول ماه شده ، و در این صورت حکم او حتى براى حاکم شرعى دیگر هم معتبر است مگر آنکه خلاف این مطلب برایش اثبات شود یا بداند دلیل حاکم اول براى اثبات اول ماه اشتباه مى باشد .

حضرت آیت الله میرزا ید الله دوزدوزانی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷۳۹ ـ اول ماه به پنج چیز ثابت مى‏شود :
اول : آنکه خود انسان ماه را ببیند .
دوم : عدّه‏اى که از گفته آنان یقین پیدا مى‏شود ، بگویند ماه را دیده‏ایم و همچنین است هر چیزى که بواسطه آن یقین پیدا شود.
سوم : دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم ، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند ، اول ماه ثابت نمى‏شود .
چهارم : سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى‏شود و سى روز از اول ماه رمضان بگذرد که بواسطه آن، اول ماه شوال ثابت مى‏شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.

حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی (حفظه الله) :

مسأله ۱۴۵۶ـ اوّل ماه از پنج طریق ثابت مى شود:
۱ـ دیدن ماه با چشم، امّا دیدن با دوربین و وسایل دیگرى از این قبیل کافى نیست.
۲ـ شهادت عدّه اى که از گفته آنها یقین پیدا شود (هر چند عادل نباشند، همچنین هر چیزى که مایه یقین گردد).
۳ـ شهادت دو مرد عادل، ولى اگر این دو شاهد صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا نشانه هایى بدهند که دلیل بر اشتباه آنهاست به گفته آنها اوّل ماه ثابت نمى شود.
۴ـ گذشتن سى روز تمام از اوّل ماه شعبان که اوّل ماه رمضان با آن ثابت مى شود، یا گذشتن سى روز تمام از اوّل ماه رمضان که اوّل ماه شوال ثابت مى شود (البتّه این در صورتى است که اوّل ماه قبل مطابق همین طریق ثابت شده باشد).
۵ـ حکم حاکم شرع، به این صورت که براى مجتهد عادلى اوّل ماه ثابت شود و سپس حکم کند که آن روز اوّل ماه است، در این صورت پیروى از او بر همه لازم است، مگر کسى که یقین به اشتباه او دارد.

حضرت آیت الله محمد علی گرامی (حفظه الله) :

مسئله ۱۸۰۹ – اوّل ماه از پنج طریق ثابت می‏شود: اوّل: آنکه خود انسان ماه را ببیند.
دوّم : عده‏ای که از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا می‏شود، بگویند ماه را دیده‏ایم، و همچنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین یا اطمینان پیدا شود.
سوّم: دو مرد عادل بگویند که ماه را دیده‏ایم، بشرط اینکه قولشان قابل تصدیق باشد ولی اگر صفت ماه را برخلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل توصیف ماه به امور غیر واقعی، اوّل ماه ثابت نمی‏شود و همینطور اگر اطمینان باشتباهشان پیدا شود مثل اینکه هوا ابر باشد یا در هوای صاف و با وجود قدرت بینائی و دقت دیگران هیچ کس جز این دو نفر نبیند اما اگر در تشخیص بعض خصوصیّات جزئی، اختلاف داشته باشند، مثل آنکه یکی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود اشکالی ندارد و به گفته آنان اوّل ماه ثابت می‏شود.
چهارم: سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت می‏شود. و سی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوال ثابت می‏شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.

حضرت آیت الله مجتبی تهرانی (رحمت الله علیه) :

سأله ۱۷۸۶-اوّل ماه به پنج چیز ثابت مى‏شود: اوّل آنکه خود انسان ماه را ببیند. دوم، عدّه‏اى که از گفته آنان یقین پیدا شود، بگویند ماه را دیده‏ایم و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین پیدا شود. سوم، دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم؛ ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل این که بگویند داخل دائره ماه طرف افق بود، اوّل ماه ثابت نمى‏شود. امّا اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آنکه یکى بگوید ماه بلند بود و دیگرى بگوید نبود، به گفته آنان اوّل ماه ثابت مى‏شود. چهارم، سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت مى‏شود و سى روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت مى‏شود. پنجم، حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.

حضرت آیت الله حسین بروجردی (رحمت الله علیه) :

مسأله ۱۷۳۹- اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود:
اوّل: آن که خود انسان ماه را ببیند.
دوم: عدّه‌ای که از گفتۀ آنان یقین پیدا می‌شود، بگویند ماه را دیده‌ایم، و همچنین است هر چیزی که به واسطۀ آن یقین پیدا شود.
سوم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‌ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمی‌شود.
چهارم: سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطۀ آن اوّل ماه رمضان ثابت می‌شود، یا سی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطۀ آن اوّل ماه شوال ثابت می‌شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.

حضرت آیت الله روح الله خمینی “امام خمینی” (رحمت الله علیه) :

١٧٣٠ اول ماه به پنج چیز ثابت مى‏شود: اول: آنکه خود انسان ماه را ببیند. دوم: عده‏اى که از گفته آنان یقین پیدا مى‏شود بگویند ماه را دیده‏ایم. و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین پیدا شود. سوم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل این که بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمى‏شود. اما اگر در تشخیص بعضى خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل آن که یکى بگوید ماه بلند بود و دیگرى بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت مى‏شود. چهارم: سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى‏شود، و سى روز از اول رمضان بگذرد که بواسطه آن اول ماه شوال ثابت مى‏شود. پنجم: حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.

حضرت آیت الله محمد شاه آبادی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷۳۹- اول ماه به پنج چیز ثابت مى‏شود:
اول: آنکه خود انسان ماه را ببیند.
دوم: عده‏اى که از گفته آنان یقین پیدا مى‏شود (۱) بگویند ماه را دیده ایم. و همچنین است هر چیزى که به واسطه آن یقین پیدا شود. (۲)
سوم: دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‏ایم، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اول ماه ثابت نمى‏شود.
چهارم: سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت مى‏شود، و سى روز از اول رمضان بگذرد که بواسطه آن اول ماه شوال ثابت مى‏شود.
پنجم: حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.
۱- عموماً اطمینان پیدا می شود
۲- یا اطمینان پیدا شود.

حضرت آیت الله حسین نوری همدانی (حفظه الله) :

(مساله۱۷۲۷) اول ماه به پنج چیز ثابت می شود :
اول : آنکه خود انسان ماه را ببیند .
دوم  :  عده ای  که  از  گفتة  آنان  یقین پیدا می شود ، بگویند ماه را دیده ایم . و همچنین است هر چیزی که به واسطة آن یقین پیدا شود .
سوم : دو مرد عادل بگویند که در شب ماه  را  دیده ایم  ،  ولی  اگر  صفت  ماه  را  برخلاف یکدیگر بگویند و یا آسمان صاف  باشد  و  جمعیت  زیادی  با  دقت  تمام  برای  دیدن  ماه اجتماع کنند و نبینند در این صورت که احتمال عقلانی برای اشتباه آن دو نفر هست بگویند ، اول ماه ثابت نمی شود . اما اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آنکه یکی بگویدماه بلند بود و دیگری بگوید نبود به گفتة آنان اول ماه ثابت می شود .
چهارم : سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطة آن ، اول ماه رمضان ثابت می شود و سی روز از اول رمضان بگذرد که به واسطة آن ، اول ماه شوال ثابت می شود .
پنجم : حاکم شرع حکم کند که اول ماه است .

حضرت آیت الله سید علی علوی گرگانی (حفظه الله) :

مسأله ۱۷۴۶- اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود: اوّل‌ـ آن که خود انسان ماه را ببیند؛ دوم‌ـ عده‌ای که از گفته آنان یقین پیدا می‌شود بگویند ماه را دیده‌ایم وهم چنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین پیدا شود؛ سوم‌ـ دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده‌ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمی‌شود؛ چهارم‌ـ سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت می‌شود، وسی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت می‌شود؛ پنجم‌ـ حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.

حضرت آیت الله سید عزالدین زنجانی (رحمت الله علیه) :

مسئله ۹۱۱- اول ماه به پنج طریق ثابت میشود :
اول، آنکه خود انسان ماه را ببیند و در این طریق رویت ماه با چشم مسلح (دوربین و تلسکوپ) کفایت می کند.
دوم، عده ای که از گفته آنان یقین پیدا می شود بگویند ماه را دیده ایم، و همچنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین پیدا شود.
سوم، دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیده ایم ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اول ماه ثابت نمی شود.
چهارم، سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن اول ماه ثابت می شود و سی روز از اول ماه رمضان بگذرد که به واسطه آن اول ماه شوال ثالت می شود.
پنجم، حاکم شرع (در اینجا یعنی فقیهی که عهده دار حکومت است) حکم کند که اول ماه است.

حضرت آیت الله محمد فاضل لنکرانی (رحمت الله علیه) :

مسأله ۱۷۴۶ اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود اوّل آن که خود انسانی ماه را ببیند دوماه عده‌ای که از گفته آنان، یقین پیدا می‌شود بگویند ماه را داده‌اند وهمک چنین است هر چیزی که به واسطه آن یقین پیدا شود سوم، دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را داده‌اند پولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمیشود چهارم سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت می‌شود، وهی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت می‌شود پنجم حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است